Zakrzepica - symptomy objawy, leczenia

Co to jest

Zakrzepica żylna polega na tworzeniu się skrzepów krwi najczęściej w żyłach nóg. Zwykle rozpoczyna się w żyłach mięśni łydek i stamtąd,przechodzą do coraz większych żył, może wędrować ku górze do żył znajdujących się na udzie, a niekiedy nawet w miednicy i jamie brzusznej. W rzadkich przypadkach fragmenty skrzepów mogą odrywać się i wędrować z prądem krwi w kierunku serca i płuc. Jeśli skrzep jest wystarczająco duży, po dotarciu do płuc może spowodować zaczopowanie, czyli zator tętnicy płucnej(zatorowość płucną). Jeśli zatkane naczynie będzie miało dostateczne dużą średnicę, jego zamknięcie spowoduje zawał i obumarcie znacznego fragmentu płuca, co może być przyczyną poważnych objawów chorobowych, takich jak gwałtowna duszność, silne bóle w klatce piersiowej, kaszel z krwiopluciem, a w cięższych stanach - wstrząsem ze spadkiem ciśnienia tętniczego i utratą przytomności. Ciężka zatorowość stanowi zagrożenie życia.

Czynniki sprzyjające powstawaniu zakrzepicy

• zwolnienie przepływu krwi w żyłach, spowodowane m. in unieruchomieniem w opatrunku gipsowym, uciskiem na żyły np. podczas ciąży długotrwałym pozostawieniem w jednej pozycji (wielogodzinna podróż samolotem, samochodem lub autokarem)
• Genetycznie uwarunkowana skłonność do nadmiernej krzepliwości krwi (termin medyczny: trombofiliaz), spowodowana występowaniem dziedzicznych predyspozycji. Często, lecz nie zawsze, u członków rodzin osób obciążonych taka cechą występuje zapalanie żył głębokich lub zatorowość płucna.
• Leki, np. leki hormonalne stosowane w antykoncepcji i leczeniu zaburzeń hormonalnych ( w tym również w hormonalnej terapii zastępczej w okresie menopauzy)
• Niektóre schorzenia, w tym większość nowotworów, choroby przebiegające z nadmiernym zagęszczenem krwi, niektóre choroby o podłożu immunologicznym,którym towarzyszu występowanie tzw. autoprzeciwciał, czyli przeciwciał skierowanych przeciwko niektórym własnym komórkom organizmu

Objawy

Do najczęstszych objawów zakrzepicy żylnej w żyłach nóg należą: znaczny obrzęk nieustający po wypoczynku (zwykle dotyczący jednej nogi, rzadko obydwu) ból i uczucie napięcie bądź rozpychania w obrzękniętej kończynie występuje podczas chodzenia, często również w spoczynku. Mogą pojawiać się także zmiany zabarwienia skóry na czerwonosinawą, czemu niejednokrotne towarzyszy poszerzenie i uwypuklenie żył podskórnych. Objawy takie, mimo że wydaja się bardzo charakterystyczne, wymagają wykonania dodatkowych badań, gdyż bardzo podobne symptomy towarzyszą innym chorobom np. torbieli stawowej lub róży, która jest bakteryjnym zapaleniem skóry i tkanki podskórnej. W razie pojawienia się powyższych objawów należy niezwłocznie udać się do lekarza, który wykona badanie potwierdzające zakrzepicę, lub rozpozna inna przyczyną dolegliwości.

Rozpoznanie

Najszybszym, najprostszym i najczęściej spotykanym wykonywanym badaniem jest badanie ultrasonograficzne (USG), w trakcie którego lekarz, uciskają żyły na nodze (tzw test uciskowy), sprawdzi , czy żyła jest pusta i miękka, czy też nie zapada się pod wpływem ucisku, gdyż wypełniona jest skrzepliną. W niektórych przypadkach lekarz może posłużyć się dodatkowym testem - oznaczeniem stężenia dimeru D we krwi. Wykonanie tego testu jest właściwe jedynie w przypadkach podejrzenia występowania zakrzepicy, w innych sytuacjach jego interpretacja może być trudna i myląca. W razie podejrzenia, że wystąpiła zatorowość płucna, lekarz może zlecić wykonanie tomografii komputerowej klatki piersiowej w celu uwidocznienia skrzeplin w rozgałęzieniach tętnicy płucnej.

Leczenie

Leczenia zakrzepicy żylnej i łagodne przebiegających postaci zatorowości płucnej coraz częściej może odbywać się w domu pod warunkiem ścisłego stosowania się do zaleceń lekarskich. Jedynie ciężkie postaci zatorowości płucnej oraz przypadki zakrzepicy, co do których istnieje przypuszczenie, że mogą stać się przyczyną zatorowości płucnej, powinny być leczone w szpitalu. Nierzadko również zdarzy się że zakrzepica i zatorowość przebiegają bez objawowo i o fakcje przebycia chory może dowiedzieć się przypadkowo po wielu latach przy okazji wykonywania np. zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej czy ultrasonografu żył.

Leczenia zakrzepicy ma na celu:

• zahamowanie powiększania się zakrzepicy
• zapobieganie odrywaniu się skrzeplin i ich przemieszczania do płuc
• zapobieganie nawrotom zakrzepicy
• zapobieganie powstawaniu miejscowych powikłań spowodowanych długotrwałym obrzękiem nogi.

Pierwsze trzy cele realizowane są przez odpowiednio długie (od 3 miesięcy, a niekiedy nawet przez całe życie chorego) podawanie leków przeciwkrzepliwych. Początkowo są to zazwyczaj podskórne zastrzyki(zwykle podawane w skórę brzucha), zawierające heparynę drobnocząsteczkową - naturalny czynnik hamujący układ krzepnięcia. Niemal jednocześnie, a najpóźniej po kilku dniach, do zastrzyków dołącza się tabletki zawierające syntetyczną substancje - pochodną kumaryny, której zdaniem jest hamowanie układu krzepnięcia( stosowanie tych tabletek jest określane potocznie przez chorych jako rozrzedzanie krwi).

Po uzyskaniu właściwego stopnia zahamowania układu krzepnięcia, co jest oceniane poprzez laboratoryjny pomiar wskaźnika krzepnięcia - tzw INR, zastrzyki odstawia się i chory przyjmuje systematycznie tabletki, odpowiednio często kontrolując wskaźnik INR. Stosowanie doustnego leku przeciwkrzepliwego wymaga samodyscypliny i przestrzegania zaleceń lekarza, gdyż przedawkowanie powoduje znaczną skłonność do nadmiernych krwawień, a niedostateczne dawkowanie grozi nawrotem zakrzepicy. Dawkowanie leku jest dobierane indywidualnie dla każdego chorego na podstawie wyników INR i dość często wymaga modyfikacji , szczególnie na początku leczenie lub w razie istotnych zmian lub stosowanych leków. Dawka leku może być tak rozłożona, że w każdy dzień chory przyjmuje nieco inna jego ilość.

Bardzo istotne jest zwrócenie uwagi na stosowanie innych leków, a zwłaszcza wprowadzanie nowych substancji w czasie leczenia, gdyż mogą one znacząco wpływać na działanie leku przeciwkrzepliwego, zazwyczaj powodując nasilenie jego działania. Dotyczy to szczególnie kwasu acetylosalicylowego (aspiryny) oraz niemal wszystkich popularnych, często dostępnych bez recepty przeciwbólowych i przeciwgrypowych, z wyjątkiem paracetamolu. (np. Efferalgan).

Leczenie zakrzepicy, jak wspomniano, trwa długo - od 3 miesięcy do roku. W tym czasie mniej więcej co 8-12 tygodni wykonuje się badanie USG, aby sprawdzić czy nie zachodzi proces stopniowego rozpuszczania się skrzeplin w żyłach , czyli tzw rekanalizacji. Należy jednak pamiętać, że zmiany pozakrzepowe nie muszą ustąpić całkowicie i w żyłach mogą pozostać stare, zbliznowaciałe skrzepliny. Budzą one wśród chorych wiele obaw, że mogą stać się przyczyną zatorowości płucnej. Należy podkreślić, że stare zmiany pozakrzepowe często opisywane w kontrolnych badaniach USG, obecnie nawet wiele lat po wystąpieniu zakrzepicy, nie są tym samym, co świeże skrzepliny i nie niosą ze sobą ryzyka zatoru płucnego.

Zapobieganie zakrzepicy.

Osobom zdrowym, u których nie stwierdza się innych czynników ryzyka, zaleca się unikanie przebywania w jednej pozycji przez długi czas, szczególnie wielogodzinnej pracy przy komputerze. W przypadku spędzania wielu godzin za biurkiem lub odbywania długotrwałych podróży autokarem ,samochodem lub samolotem, właściwa metoda zapobiegania jest noszenie luźnego ubrania, robienie przerw w podróży lub pracy, oraz częste ćwiczenia w postaci zginania stóp i napinanie mięśni łydek. U osób, u których istnieją dodatkowe czynniki ryzyka jak otyłość, stosowanie leków antykoncepcyjnych, rodzinne występowanie zakrzepicy czy przebyta w przeszłości zakrzepica, w uzasadnionych sytuacjach, jak np. unieruchomienie kończyn opatrunkiem, gipsowym, zabieg chirurgiczny czy poważna choroba, lekarz może zlecić dodatkowo bandażowanie nóg, zakładanie odpowiednich podkolanówek lub pończoch uciskowych oraz podawanie przez pewien czas podskórnie zastrzyków z heparyny drobnoczęsteczkowej.